Döviz piyasasında dikkat alımlı gelişmeler yaşanıyor. Kur makası artarak devam ediyor. Neler oluyor sizce?
Son devirde iki Tane döviz fiyatı görüyoruz üzere oldu. lakin bu dövizle başlamadı. Geçmişe dönüp baktığımızda bizde ikili fiyat görme temelinde faizde başladı. Nakit siyaseti faizi yüzde 8,5, 9, 10 iken mevduatlar Evvel 18’li 20’li düzeylerdeydi sonra 25 oldu artık 30’a çıktı. Birinci ikili fiyatlama burada başladı. Bir yerde sonra siz iktisadın çalışmasını iktisat biliminden Irak hale getirdiğinizde ve özgür piyasa iktisadından uzaklaştırdığınızda, insanların ekonomik davranışlarındaki alışkanlıklarını müdahalelerle bozmaya kalktığınızda ne yazık ki fiyatlama davranışları da bozuluyor. Türkiye’de var iktisat siyaseti itibariyle nema olması gerekenden Fazla farklı bir düzeyde.
Türkiye’de nema yanlış lakin Türkiye’de faizin yanlış olmasının Fazla farklı sebepleri oluyor. Türkiye’de her şeyin fiyatı yanlış. Her şeyin! Konutun fiyatı yanlış, aracın fiyatı yanlış, aldığınız eserlerin fiyatı yanlış, dövizin fiyatı yanlış, mevduatın fiyatı yanlış, kredinin fiyatı yanlış. Zira Tüm varlıkların fiyatlaması, kıymeti daha doğrusu faizde bulunur. Fiyata arz ve talep istikrarına nazaran hür piyasada oluşur ancak kıymeti faizle hesaplanır. Siz faizi olması gereken düzeyden yanlış bir yere zorla getirdiğinizde ve yüksek bir enflasyonun olduğu yerde tarihi bir negatif gerçek nema verdiğinizde doğal olarak fiyatlama davranışları değişiyor. Müdahale edip tutmaya çalışsak da, iktisat idaresi bunu yapmaya efor gösterse de bir yerden sonra döviz piyasasında da artık burada Amel denetimden çıktı.
Ama denetimden çıkmasının birinci sebebi şu oldu; Merkez Bankası, benim piyasadan da duyduğuma nazaran bankalara, kelamlı telkinde bulunarak, alım-satım spread’inizi açın dedi. önce bu spread yüzde 1’ler yüzde 2’ye getirildi. Sonra 1 liraya çekin denildi kabaca. Bu da yüzde 5 üzere bir alım spread’ine tekabül ediyor. Sonrasında Kapalıçarşı süreçlerini bankalarla kapatmak zorunda. Bankaların alım satım farkı açıldıkça Kapalıçarşı’daki makas yani İnterbank Nakit piyasası ile hür döviz piyasası ortasında bir makas açılmaya başlıyor. Bir de bu makası tetikleyen ikinci Faktör ne yazık ki efektif bulunamaması oldu. Kapalıçarşı’da nihayet 15-20 gündür döviz likiditesine erişim neredeyse yok.
Eskiden şöyleydi; siz Fazla Aka montanda bir süreç yapacak olsanız bile parayı çantada götürüyorsunuz size 1 milyon doları 15 dakika içinde veriyorlardı. Esasen evvelce arıyorsunuz. Bugün, nihayet 15-20 gündür T+2 gün valör veriyorlar! Zira Kapalıçarşı bu dövizi toparlayamıyor. Efektifte bu türlü bir sorun olduğu için bu likiditenin yarattığı ekstra da bir prim oldu fiyatın üzerinde… En Aka ıstırap buradan geldi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan faizin düşeceği telaffuzlarını yeniledi. Merkez Bankası’ndan yarın nema indirimi beklenmiyor lakin sürpriz gelir mi?
Hiç şaşırmam vallahi nema indirirlerse. Bir kıymeti de yok zati. Yüzde 8,5 yazıyor tabelada. Yani velev ki perşembe günü sıfır yaptılar. Ne değişecek? Yani rastgele bir gösterge niteliği kalmayan bir faiz, nema düşecek diyorlar da sormak lazım hangi nema düşecek mesela? siyaset faizi yüzde 8,5, Takasbank Nakit piyasasında gecelik 18 geçiyor. 183 günlük yüzde 40 geçiyor. Mevduat yüzde 30, Hane kredisi yüzde 25, tüketici kredisi yüzde 42, KKM yüzde 28, 2 yıllık tahvil yüzde 15, 10 yıllık tahvil yüzde 11. Hangi faiz? İnse ne olacak?
Seçim sonucundan Müstakil nema artırımı beklentileri arttı. Seçim senaryolarına nazaran Nakit siyasetinde beklentileriniz neler?
Seçimin sonucunda Türkiye’de var iktisat idaresine devam edecekse ben Nakit siyasetinde rastgele bir değişiklik beklemiyorum. Faizleri indirmeye devam ederler. Mali siyasette tahminen bir sıkılaşmaya gitmek zorunda kalabilirler. fakat Türkiye’de statüko değişecekse Nakit siyaseti doğal olarak ortodoksa dönecektir. siyaset faizinin artışı olacaktır. Burada siyaset faizdeki artışın yüzde 25 civarında olmasını bekliyorum, yabancı kurumlar Fazla yüksek nema talep ediyorlar. Türkiye’de var enflasyon düzeyine, yanlışsız bir yönetişimle etkileşimli, kredibilitesi ve saygınlığı yüksek insanların kurumlarda vazife almasıyla ve yanlışsız bir yönlendirmeyle yüzde 25-30 ortasındaki bir nema Türkiye’deki enflasyonu bence Denetim etmek için kâfi olur. Bu ortada makul geliyor bu beklenti.
Seçim sonrası mevduat faizi nerede konumlandırılabilir?
Mevduat nema esasen güzel bir yere geldi. Türkiye’de siyaset faizinin yüzde 30 olduğunu varsayalım. Mevduatın gideceği yer yüzde 35 olur. Aslında şu anda yüzde 30’lar civarında bir mevduat faizi var. Mevduat zati bunu evvelden fiyatlamak zorunda kaldı. KKM’de bence geleceği yere kadar geldi. Türkiye’de var iktisat siyaseti devam edecekse Fazla daha Öbür bir yerlere gideceğini göreceğiz. O başka bir senaryo. Şayet iktisat siyaseti dönüşürse mevduat yüzde 35 civarında kalır.
Döviz kurunu iddia etmek Fazla zor
Dolar/TL seçimden sonra ne olacak?
Kuru iddia etmek Fazla güç. Sonuç ne olursa olsun özgür piyasa içinde kendi istikrarını bulabilmesi için TL değer kaybetmek zorunda. Türkiye’de statükonun değişeceği bir seçim sonucu olacaksa TL’nin değer kaybındaki dalga uzunluğu Fazla kısıtlı olur. 24, 25, 26 üzere bir Tertip görebiliriz. Ondan sonra akla ve bilime Müsait siyasetlerin tekrar temsil olmasıyla, suların durulduğu, sakin bir suyun olduğu bir senaryoya geçebiliriz fakat var iktisat siyaseti devam edecekse kuru varsayım etmek Fazla güç.
Yüksek TL mevduat faizi borsayı dışladı
Borsada evvelki seçimlere nazaran bir dalgalanma yok.
Borsa İstanbul gerçek olarak şu anda birinci dört ay prestijiyle aşağıda. Borsa İstanbul’da bir varlığın fiyatında sizin beklentileri fiyatlamanız için bir Nakit akış olması gerekiyor. Şu anda borsaya akacak Nakit yok. 1.9 trilyona dayanmış bir KKM var. Ayrıyeten TL mevduat bir biçimde Borsa İstanbul’u dışlıyor. Artık siz yüzde 30 sıfır riskli bir getiriniz var. Borsadan ortalamada kazanacağınız aracı kurumların beklentisi itibariyle yüzde 40. misal veriyorum. Yüzde 10 için kimse o riski almaz. Seçim riski var. Milletlerarası risk var.
İşin sonunda birçok insanın üzüleceği piyasa yarattılar
Halka arzlar nihayet sürat devam ediyor. Ve iştirakçi sayısı Fazla ancak Fazla yüksek. Bir anomali Mevcut mı?
Orada Fazla Aka bir anomali var. Bu türlü bir halka arz modeli falan yok. Bu türlü bir halka arza iştirak yok. İzahnamelere bakıyorum. Yorum bile yapmak istemiyorum temelinde. Hukuksal Öbür bir yere gitmesin diye lakin bu türlü bir halka arz modeli yok. Milyonlarca insan geliyor, yüzde 1-2 falan düşüyor. Yani beşerler işte burada çorba parası çıksın. Bin liralık Üleş düşüyor. İşte 6-7 tavan oluyor. Bin lira kazanıyor. Bu türlü bir bu türlü bir tezgah kuruldu. Bu türlü bir kapital piyasası. Bu kapital piyasası falan değil. Bu yüzden de SPK’yı Fazla eleştiriyorum. Nitekim de vebali onların boynuna. Burada birçok insanın küseceği bir piyasa yarattılar.
Bizim daima yıllardır bu piyasaya emek vermiş beşerler olarak gönlümüzden geçen Türkiye’de tasarruf eğiliminin mevduattan Üleş senedi piyasasına kayması. Burada bir piyasa oluşması Türkiye’de birçok şirketin halka arz olması, derin bir piyasamız olması, ferdi emekliliğin buraya entegre olması, binlerce şirket Borsa İstanbul’da olsun. Burada SPK kanunları yanlışsız çalışsın. Beşerler tasarruflarını uzun vade değerlendirsin. Bu hayalleri kuruyorduk. ancak hayaller Paris gerçekleri İstanbul üzere oldu. Biz bunu da ‘Turkish style’ bozduk. SPK da bunu halka arzlarla müsaade verdi. Bu işin sonunda da birçok insan üzülecek.
Biz bu türlü 3.6 milyon, 4 milyon hesabı falan çıktık ancak bir yerde beşerler burada Fazla üzülecekler. Zira bu 99-2001’de de bu türlü oldu. Ben yıllardır bunu anlatıyorum, Kasım 99- Şubat 2000 ortasında. Yakın vakitte bence Yeniden o denli bir durum olacak üzere. Dövizde üst bir beklenti var. Her ne olursa olsun Türkiye’de statüko değişirse kur 25 olsa Yine kur da burayı dışlıyor. Şayet hükümet devam edecekse kurun gideceği değişik düzeyler var. Borsa İstanbul’a paranın girmesi, burayı döndürmesi Fazla sıkıntı.
Burcu GÖKSÜZOĞLU / Ekonomim
Yorum Yok