– Beşerler, uzayı keşfetmeye başladığından bu yana uzayda kirlilik de oluşturuyor. Binlerce kullanılmayan uydu ve fırlatılan roketlerden arta kalan kesimler, Dünya yörüngesinde uydular ve Uzay araçları için çarpışma riskini oluşturuyor.
Dünya’dan uzaya 1957 yılından bu yana binlerce Füze ve uydu fırlatıldı. Bunların birden fazla hala uzayda kalmaya devam ederken, istikbal süreçte daha fazlasının uzaya fırlatılmasının Laf konusu olduğu biliniyor. Bu durum, Uzay çöplerini artırırken, fırlatılan Füze ve uyduların vakitle çarpışma riskini doğuruyor.
Gök taşlarının yanı Dizi yörüngede insan üretimi çöpler de bulunuyor. Bunlar artık kullanılmayan uydu ve Uzay araçları, fırlatma aracı rampaları ve ayrışma kesimlerini içeriyor.
Dünya’ya birkaç 100 kilometre yakındaki birtakım cisimler, atmosfere birkaç Yıl sonra Geri girebiliyor. Bunların birçok atmosfere girerken sürtünmeden Dolayı yanarak yok oluyor. Lakin 36 bin kilometreden Çok irtifada bulunan çöp ve uydular, Dünya’nın etrafında yüzlerce ve hatta binlerce Yıl dönmeye devam edebiliyor.
İki uydunun çarpışarak birçok Uzay çöpüne neden olmasının yanı Dizi ABD, Çin ve Hindistan üzere kimi ülkeler, kendi uydularını yok etmek için roket kullanabiliyor. Bu da yörüngeye binlerce kesimin yayılmasına Sebep oluyor.
Şu Lahza yörüngedeki Uzay çöpleri, keşif teşebbüslerine Aka risk teşkil etmese de yörüngedeki öteki uydular için Aka tehdit ögesi olarak görülüyor.
– Çarpışma olayları
Bir Fransız uydusu, 1996’da 10 Yıl Evvel patlayan bir roketten kalan modüller tarafından vuruş aldı.
Çin, Ocak 2007’de uydu savar testinde, eski bir meteoroloji uydusunu roket ile yok etti ve 3 bin 500’den Çok modülün yörüngeye dağılmasına neden oldu. Bu olay, takip edilebilir cisim oranını yüzde 25 artırdı.
İki uydunun çarpıştığı birinci kaza 10 Şubat 2009’da meydana geldi. özel Amerikan bağlantı uydusu “Iridium-33” ile Rus askeri uydusu “Kosmos2251” çarpıştı. İki uydu da yok olurken, 2 bin 300’den Çok modül açığa çıktı ve bunlardan kimileri tekrar Dünya’nın atmosferine girerek yok oldu.
Mart 2021’de Çin uydusu, çarpışmanın akabinde modüllere ayrıldı.
– Uydular, Uzay çöpleriyle çarpışmadan kaçınıyor
Uydular, devinim alanlarındaki Uzay çöplerinden kaçınmaya ve böylelikle vuruş almamaya çalışıyor. Her Yıl yüzlerce çarpışmadan kaçınmak için Milletlerarası Uzay İstasyonu (UUİ) iç olmak üzere bütün uydular devinim etmek zorunda kalıyor.
ISS, 1999’dan bu yana 25 Kez Uzay çöplerinden kaçınmak için hareket yaptı.
Avrupa Uzay Ajansının bir uydusu da Eylül 2019’da Aka bir uydu ekibiyle çarpışmadan kaçınmak için birinci hareketini yaptı.
UUİ, 2021’de Rusya’nın yaptığı uydu savar roket testinden kaynaklanan Uzay çöpü nedeniyle çarpışmadan kaçınmak için hareket yapmak zorunda kaldı. Kasım 2021’de UUİ astronotları, Uzay istasyonu bir Uzay çöpünün yakınından geçerken atama Uzay aracında sığındı.
Çin’in de bilimsel rasat uydusu, Ocak 2022’de Rusya’nın bu testinden dolayı çarpışma tehlikesi yaşadı.
Şirketlerin, Özellikle internet kullanımı için yeni uydu gruplarını uzaya fırlatma planları, Uzay çöplerinin artmasına neden olabilir. Bu durumda yörüngede 50 bin daha uydu devinim etmeye başlayabilir ve bu da uzun vadede daha Fazla çarpışmadan kaçınma hareketini gerektirebilir.
– Kessler Sendromu
NASA ilim insanlarından Donald Kessler, 1978’de yörüngede Fazla Çok Uzay çöpü birikmesi halinde zincirleme bir tesir yaratabileceğini, daha Çok cismin çarpışarak yeni Uzay çöpleri oluşturabileceğini öne sürdü.
Kessler, bunun sonucunda da Dünya yörüngesinin ileride kullanılamaz hale gelebileceğini tez etti. Bu fikir, çok gözükse de birtakım uzmanlar bunun bir çeşidinin bir gün gerçekleşebileceğinden korku duyuyor. Bu nedenle bu durumdan kaçınılması gerektiği belirtiliyor.
– Yörüngede 28 bin 160 cisim bulunuyor
Avrupa Uzay Ajansının bilgilerine nazaran, 60 yıldan daha uzun müddettir devam eden Uzay faaliyetleri çerçevesinde 6 bin 50’den Çok Füze fırlatıldı ve bu, yörüngede 56 bin 450 takip edilebilir cisme neden oldu.
Bu cisimlerin yaklaşık 28 bin 160’ı uzayda kaldı ve bunlar, ABD Savunma Bakanlığına bağlı global Uzay Gözetleme Ağı (SSN) tarafından takip ediliyor. Bunların yaklaşık 4 bini faal uydu misyonu görüyor.
SSN, Özellikle alçak yörüngedeki 5-10 santimetre ortası ile 30 santimetre ile 1 metre ortasında değişen jeostatik irtifadaki cisimlere odaklanıyor.
1961’den bu yana yörüngede 560’tan Çok parçalanma olayı kaydedildi. Bunların sırf 7’sinin çarpışma ve Uzay araçlarının patlaması sonucu oluştuğu belirtiliyor.
Ancak gelecekte Uzay çöplerinin kaynağının yüklü olarak çarpışmalar olması bekleniyor.
Bugün yıllık fırlatma sayısının 110 civarında olması ve yılda 10-11 Kez kırılma/parçalanma yaşanmasıyla uzaydaki çöplerin sayısının artması kestirim ediliyor. Çöplerin artmasıyla da çarpışma ihtimali artıyor ve bu da yörüngede oluşacak kesimleri artırarak daha da Çok çarpışma riski doğuruyor.
Sonuç olarak çöplerinin sayısının artması, daha Çok çarpışmanın meydana gelmesine neden olacak. Lakin Dünya yörüngesinin dışında yapılan keşiflerde Uzay çöpleri Sıkıntı teşkil etmiyor.
– BM, miladı dolan uyduların yörüngeden kaldırılmasını istiyor
Birleşmiş Milletler (BM), bütün şirketlerden vazifesi sona eren uyduların 25 Yıl içerisinde yörüngeden kaldırılmasını talep ediyor.
Ancak birtakım uyduların misyonları baştan başarısız olduğunda bu durum karışıklığına neden oluyor. Bu durumda ekseriyetle uyduların atmosfere sokularak yanıp yok olması sistemi tercih ediliyor.
Uzmanlar, etkin olmayan uyduların yörüngeden kaldırılması durumunda gelecekte yörüngedeki Uzay çöpü sıkıntısının hafifletilebileceğini belirtiyor.
Yorum Yok