Hukukçu Prof. Dr. ümit Yeniocak, Kahramanmaraş merkezli sarsıntıların akabinde açılan tazminat davalarında mevzuattaki gelişmeleri ve farklı durumlardaki uygulama örneklerini AA Tahlil için kaleme aldı.
***
Bugünlerde hukuk topluluğunda, zelzele kaynaklı ziyanların tazmini talebiyle açılacak tazminat davaları için hummalı bir hazırlık yapılıyor. Sarsıntıdan doğan ziyanlarla ilgili olan bu davalarda tazminat sorumluluğu bakımından Özellikle iki Küme öne çıkıyor: Müteahhitler ve Bina denetçileri. Mevzuatımız, müteahhitlerin basiretli olmalarını yani inşaat faaliyetlerinde öngörülü ve önlemli davranmalarını; inşaat yapılan tabanın, kullanılan inşaat tekniğinin ve gerecin Müsait olup olmadığını, hangi riskleri barındırdığı konusunda Amel sahibini uyarmaları gerektiğini; zıt halde ortaya çıkacak ziyanlardan Mesul olacağını söyler. Tıpkı halde Bina kontrollerinde misyon Meydan şahıslar de vazifelerini teknik kurallara ve mevzuata Müsait halde yerine getirmemeleri halinde, oluşan ziyanlardan direkt sorumludur. 6 Şubat 2023’te meydana gelen Kahramanmaraş merkezli zelzelelerin ortaya çıkardığı görünüm, ülkemizde inşaat bölümünün Değerli bir kısmının mevzuata ve teknik gerekliliklere Müsait bir aktiflik yürütmediği; var sistemin ve yaptırımların kâfi olmadığı gerçeğini ortaya çıkardı.
– Mevzuattaki gelişmeler
Bu alanda yaşanan Kıymetli mevzuat gelişmelerinden biri 2001 tarihli Bina Kontrolü Kanunu’dur. Bu kanuna nazaran, kanun kapsamına giren bütün yapılar Bina kontrol kuruluşlarının kontrolüne tabidir. Misyonlarını gereği üzere yerine getirmeyen Bina kontrol kuruluşlarının yöneticileri, ortakları, denetçi mimar ve mühendisleri ile proje müellifleri[1], laboratuvar vazifelileri ve Bina müteahhidi Mesul tutulmuştur.
Müteahhitlerin ve Bina denetçilerinin tüzel sorumluluğunun 2 tarafı bulunuyor. Cezai mesuliyet ve tazminat sorumluluğu. Yani bu şahıslar bir yandan vazifelerini ve işlerini gereği üzere yapmamaları sebebiyle insanların yaralanmasına yahut vefatına Sebep olmak suçlamasıyla ceza mahkemelerinde yargılanacak; öteki yandan ise ziyan görenlerin açtığı tazminat davaları görülecek.
Zarar gören şahıs ile müteahhit ya da Bina denetçisi ortasındaki alakaya nazaran açılacak davanın desteği değişir. mesela zelzelede yıkılan konutunu ya da Amel yerini müteahhitten satın Meydan ya da Nakit karşılığı müteahhide mesken inşa ettiren kişi, inşaatın teknik gerekliliklere ve mevzuata Müsait yapılmadığı gerekçesiyle müteahhide karşı tazminat davası açabilecektir. Tıpkı inşaatın kontrolünde vazife yapan Bina denetçisi firma da kontrol misyonunu gereği üzere yerine getirmediği için müteahhitle Birlikte Mesul olur. Bu sebeple, açılacak tazminat davası her ikisine Bir arada açılır.
– Farklı senaryolar
Ancak senaryo her Vakit bu kadar Yalın olmaz. mesela yıkılan binanın önüne tesadüfen park edilen bir aracın üzerine yıkılan yapı nedeniyle kullanılamaz hale gelmesi durumunda, araç sahibi, daha Evvel hiç tanımadığı, rastgele bir münasebeti bulunmayan müteahhit ve Bina kontrol firmasına karşı Yine tazminat davası açabilir. Zira hukuka ters bir aksiyonda bulunan müteahhit ve Bina denetçisi, zelzele anında yıkılan binanın önüne park eden araç sahibinin mülkiyet hakkına ziyan vermiş olur. İşte mülkiyet hakkına, hukuka alışılmamış bir biçimde müdahale edilen araba sahibi bu tüzel sebeple müteahhit ve Bina kontrol firmasına karşı, “haksız fiil” dediğimiz tüzel sebebe dayanarak tazminat davası açabilecektir. şayet araç sigortalıysa ve sigorta şirketi ziyanı karşılamışsa bu durumda Mesul şahıslara karşı birebir tazminat (rücu) davası sigorta şirketi tarafından açılabilecektir.
Yaşanan Öbür Istırap örneklere de bakacak olursak, sarsıntının olduğu gece bir otelde konaklayan müşteriler otelin yıkılmasıyla yaralanmış ya da hayatını kaybetmişse burada binanın imalinde kusuru bulunan müteahhit ve Bina kontrolü misyonunu gereği üzere yerine getirmeyen Bina kontrol firması Mesul olacağı üzere, bunlarla Birlikte oteli işleten şahıs ve ayrıyeten binanın maliki de Mesul olacaktır. Açılacak tazminat davası bütün bu şahıslara karşı Bir arada açılacak ve mahkemenin vereceği tazminat kararından bütün sorumlular “müteselsilen” Mesul olacaktır. Müteselsil mesuliyet basitçe, bu bireylerin hepsinin tazminatın tamamından Mesul olacağı manasına gelir. Rastgele biri, “benim sorumluluğum yüzde 10” diyerek tazminatın yüzde 10’unu ödeyip sorumluluktan kurtulamayacak, tazminatın tamamı ziyan görene ödenene kadar hepsi Mesul kalmaya devam edecektir.
– Vakit aşımı süresi
Bu davalarda akla gelen sorulardan biri, yıllar Evvel yapılan binalarda Vakit aşımı müddetinin dolup dolmadığıdır. İnşaatın üzerinden Fazla Vakit geçtiği için artık müteahhit ya da Bina denetçisinin sorumluluktan kurtulmasının Mümkün olup olmadığı merak ediliyor. Bilhassa 1999 Marmara zelzelesinden sonra bu bahis hukuk topluluğunda ve yargı kararlarında çokça tartışıldı. Sonuç olarak bu konuda verdiği kararlarda Yargıtay, Vakit aşımının binanın inşa edildiği tarihten değil zelzelenin meydana geldiği tarihten itibaren başlayacağı tarafında bir içtihat geliştirdi.
Ancak 2000’li yıllarda verilen bu kararlardan sonra Değerli bir mevzuat gelişmesi yaşandı. 2012 yılında yeni Türk Borçlar Kanunu yürürlüğe girdi. Bu kanunda haksız Fiil davalarında Vakit aşımı müddetinin fiilin işlendiği tarihten itibaren azami 10 yıllık bir mühletle sonlu olduğu açıkça belirtildi. İnşaat işlerinde fiilin işlendiği tarih inşaatın tamamlandığı tarihtir. Münasebetiyle ilgili kanun hususunu okuduğumuzda birinci bakışta, 10 yıllık azami Vakit aşımı mühletinin bu tarihten itibaren başlaması gerektiği, münasebetiyle sarsıntıdan geriye 10 yıldan daha Evvel inşa edilen binalarda Vakit aşımı müddetinin dolduğu anlaşılıyor. Fakat bahis bu kadar net değil.
Bu kanun tasarı etabında iken aslında haksız fiildeki azami Vakit aşımı müddeti 10 Yıl değil 20 yıldı. Lakin daha sonra Türkiye Aka millet Meclisi (TBMM) eşitlik Komitesinde bu hususa müdahale edilerek mühlet 10 yıla indirildi. eşitlik Kurulu bu değişikliğin münasebetini yazarken Yargıtayın zelzele kararlarına atıf yaparak “Zaman aşımı esasen inşaat tarihinden değil zararın ortaya çıktığı andan (yani depremden) itibaren başladığına nazaran, bu husustaki Vakit aşımı müddetini 20 Yıl yapmanın bir gereği yok.” dedi.
Sonuç olarak, TBMM eşitlik Kurulunun bu münasebetine ve Yargıtayın eski içtihatlarına baktığımızda, bugün prestijiyle zelzele sebebiyle açılacak tazminat davalarında Yargıtayın Vakit aşımı mühletini Tekrar zelzele tarihinden itibaren başlatacağını; müteahhitlerin ve Bina denetçilerinin Vakit aşımı savunmalarını reddedeceğini iddia etmek mümkün.
– Davalar ne Vakit biter?
Ancak, bu davaların ne Vakit biteceği ve davalar kazanılsa bile sorumlulardan tazminat Tahsil edilip edilemeyeceği Fazla Kıymetli bahislerdir. Yargı sistemimizin yoğunluğu ve yükü sebebiyle bu davalardan Sonuç almak maalesef uzun yıllar alacaktır. Üstelik dava kazanılsa bile Mesul tutulan müteahhit ve Bina denetçilerinden bu tazminatların Tahsil edilebileceği hususu da kuşkulu. Zira Mesul bireylerin mal varlıklarını elden çıkarmalarını önlemek üzere ivedilikle bir Tedbir kararı alınmazsa, bu şahıslar tazminata mahkum olsalar bile mal varlıklarını elden çıkarmışlarsa tazminatın tahsili Fazla güç.
Bu sebeple, zelzele mağdurlarının bu sürecin sonunda bir kere daha mağdur olmamalarını sağlamak üzere, Örneğin zelzele kaynaklı tazminat davalarının süratli bir formda tamamlanması için Özellikle kanıtların toplanması ve mahkemelere ulaştırılması konusunda idari ünitelerin uygun organize olması, Yargıç ve işçi sayısının artırılması, müteahhitlerin ve Bina kontrol firmalarının mal varlıklarını diğerlerine devretmesinin engellenmesi üzere birtakım tedbirlerin Vakit kaybetmeden alınması gerekir. aykırı halde, depremzedeler davaları kazansa bile geç gelen eşitlik kimsenin bir işine yaramayacak.
[1] Mimarlık, mühendislik tasarım hizmetlerini iştigal konusu olarak seçmiş, yapının etüt ve projelerini hazırlayan şahıs manasına gelir.
[Prof. Dr. ümit Yeniocak, Yeniocak Mukavele Akademisi, Altınbaş Üniversitesi Hukuk Fakültesi]
* Makalelerdeki fikirler müellifine aittir ve Anadolu Ajansının editöryal siyasetini yansıtmayabilir.
Yorum Yok