Hüsamettin Aslan, göstericilerin Brezilya’daki Ulusal Kongre baskınının arka planını, nihayet durumu ve istikbal senaryolarını 3 soruda AA Tahlil için kaleme aldı.
- Brezilya’da gerçekleşen Kongre baskınının arka planı nedir?
Brezilya’da 30 Ekim 2022’de düzenlenen ikinci Dönem devlet başkanlığı seçiminde ülkeyi iki Devre yöneten solcu eski Devlet Lideri Luiz Inacio Lula da Silva yüzde 50,9; çok sağcı Jair Bolsonaro ise yüzde 49,1 oy aldı. Seçimi hukuken Lula kazanmış olsa da siyaseten az bir farkla kazanmasından dolayı siyasi meşruiyeti tartışmaya neden oldu.
Dolayısıyla seçim sonuçlarının açıklanmasının akabinde Bolsonaro destekçileri Evvel ülkede günlerce otoyol kapatma hareketleri yaptı. Akabinde da ordu karargahları önünde düzenledikleri şovlarda silahlı kuvvetleri Lula’ya karşı müdahaleye çağırdı.
Brezilya’nın başşehri Brasilia’da yasama, yürütme ve yargı organlarına ilişkin Temel kurumların bulunduğu Üç Kuvvetler Meydanı (Praça dos Tres Poderes), eski Devlet Lideri Bolsonaro taraftarlarının işgaline sahne oldu. Planalto Sarayı, Ulusal Kongre ve Federal Yüksek Mahkeme (STF) binaları Bolsonaristler tarafından ele geçirildi.
Lula da Silva, Bolsonaro’nun destekçilerinin Brasilia’daki Üç Kuvvetler Meydanı ve burada Kongre’yi, Başkanlık Sarayı’nı ve Yüksek Mahkeme’yi işgal etmesinden bir gün sonra sağcı yüklü olan ülkenin 27 eyalet valisini toplayarak birlik ve beraberlik iletisi verdi. Bu imaj Brezilya siyasi tarihinde nadir görülen görüntülerden biriydi.
- Ülkede nihayet durum nedir?
Brezilya’nın Capitol İsyanı, Bolsonaro’dan sonra Bolsonarizmin gücünü gösteriyor. Bolsonaro ülkeyi terk etti lakin tabanı seferber olmaya devam ediyor. Üstelik Brezilya’daki kongrede Bolsonaro görüşlü sağ ve çok sağ partilerin Aleni bir üstünlüğü bulunuyor. Lula, Latin Amerika’nın en Aka ülkesi ve dünyanın en Aka demokrasilerinden biri olan Brezilya’yı birleştirmenin hükümetinin anne amacı olacağını söyledi. Lakin başşehrin işgali, ülkedeki bölünmelerin birçok kişinin Düş ettiğinden daha derin olduğunu gösteriyor ve yeni lidere Aka bir Saha okumanın yükünü getiriyor.
Yaşanan bu vuruş kalkışmasının başarısız olması Lula’ya avantaj sağlayarak kurumsal yetkileri tam olarak kullanmasına müsaade verecektir. Çünkü 8 Ocak isyanı, demokrasi ve demokratik yönetişim mevzularını ve reis Lula’nın meşruiyet tartışmasını ortadan kaldıracaktır. Zira Başşehrin Bolsonaro yanlıları tarafından basılması, çok sağın Brezilya’da demokrasi için bir tehdit olmaya devam ettiğini gösteriyor.
Brasilia’da isyancıları durdurmak için polis ve ordunun Emniyet zafiyeti göstermesi Bolsonaro’nun ülkenin Emniyet servisleri ve ordu içinde takviyesini sürdürdüğünü gösteriyor. Brezilya’da demokrasi galip geldi fakat sistem çatırdadı. Ülke, demokratik kurumlarının dirençli olduğunu gördü. Fakat Tekrar de bu kurumların güçlendirilmesi gerektiği de anlaşıldı. Lula’nın artık bunu yapmak için elinde daha da Aka bir fırsat var. Lakin Lula’nın, hükümetinin ve Brezilya demokrasisinin gücünü göstermek için Evvel olaya karışanları cezalandırması gerekiyor.
Lula gazetecilere verdiği demeçte, “Askeri polis içinde bu suça ortak olan birçok insan vardı. Silahlı kuvvetlerden hata ortağı olan birçok şahıs vardı.”, “Saray kapısının bu insanları içeri almak için açıldığına inanıyorum zira kapının kırık olduğunu görmedim.” dedi.
Lula ayrıyeten, “Ordu, ekim seçimlerinin sonuçlarının bozulması için yaygara koparan ve genel merkezin dışında konuşlanmış Bolsonaro taraftarlarının iki aydır kamp kurmasını caydırmak için hiçbir şey yapmadığı” için orduya yönelik tenkitlerini artırdı.
- Brezilya siyasetini gelecekte ne bekliyor?
Brezilya, ideolojik ve sosyolojik olarak derinden bölünmüş bir ülke durumunda. Lula, Emniyet güçlerinin de siyasallaşmasından dolayı kurumların bölündüğünün farkında. Lakin halk otoritesinin büsbütün çökmemesi için kademeli bir geçiş bekleniyor. Keza asker ve polisin siyasete çok iştiraki, Emniyet güçlerinin giderek ideolojik bir Bina haline gelmesine yol açıyor. Bu nedenle Lula, Bolsonaro yanlısı polisi ve askeri, kademeli olarak tasfiye edecektir. Münasebetiyle Brezilya’daki vuruş kalkışması, Emniyet güçlerinin verimliliği ve sadakati konusunda soru işaretleri uyandırıyor.
Başkan Lula, yaşanan olaylardan süreksiz de olsa güçlenerek çıkacaktır. Lakin bu üzere gerilimi yüksek anti-demokratik hareketler kaçınılmaz görünüyor. Bu bağlamda Lula’nın birinci Amel olarak ivedilikle ülkeyi sakinleştirmesi gerekiyor. Elbette 8 Ocak vuruş kalkışmasını tertipleyenlerin cezalandırılması, Lula’nın en Değerli imtihanı olacaktır. Çünkü siyasi olarak davaların gerisinde durmazsa emsal manzaraların tekrar etmesi yüksek ihtimal. Tahminen gelecekte tank paletlerini görmeyebiliriz. Lakin Önlem alınmaması durumunda, yargıda ve kongrede yolsuzluk üzere idaresi alaşağı edebilecek mümkün senaryolar gelecekte Brezilya gündemini meşgul edebilir.
Sonuç olarak Bolsonaro, Brasilia’da kelamda ‘iktidarı ele geçirmeyi’ teşvik ederek kendine ziyan vermiş oldu. Zira Bolsonaro ve onu destekleyen Evanjelikler ve milliyetçiler esasen oylarını artırmış ve kongrede de üstünlüğü ele geçirmişti. Biraz sabırlı olabilseler, idarede Lula’nın ortağı olma ihtimalleri vardı. Şayet Lula idaresi, 8 Ocak işgal teşebbüsünün ardındaki beyin grubunu ve generalleri Mesul tutup hesap sorabilirse, bu durum Donalt Trump üzere Bolsonaro açısından tıpkı Amerika Birleşik Devletleri Ara seçimlerinde olduğu üzere Aka bir hezimete neden olur. Lakin Lula hükümeti tökezlerse, Bolsonaro’nun Miami’den Aka bir zafer elde etmiş halde dönmesi sürpriz olmaz.
[Hüsamettin Aslan, BİLGESAM Latin Amerika Analisti ve Yunus Emre Enstitüsünün eski Brezilya Müdürü]
*Makalelerdeki fikirler müellifine aittir ve Anadolu Ajansının editöryal siyasetini yansıtmayabilir.
Yorum Yok