Basın yayın, internet-sosyal medya ve spor hukuku üzerine çalışmaları bulunan Cumhuriyet Savcısı Asım Ekren, Basın Kanunu’nda yapılan değişiklikleri ve merak edilenleri Yeni tan için 23 soru-cevapta anlattı. Bugünkü kısımda internet medyası ve gazetecilere getirilen Değerli haklar var.
-Basın yayın, internet haber siteleri mensupları istikametinden, mesleksel aktiflik yahut Anlatım ile basın özgürlüğü aleyhine bir düzenlemeye gidilmiş midir?
Bu maddeden Evvel Basın Kanunu’na gazete, mecmua üzere basılı yayın ilgilileri ve yöneticileri iç idi. Gazete ve mecmuaların beyanname vermeleri, kayıt, türel ve cezai mesuliyet üzere taraflardan kayda değer bir değişiklik yoktur. Evvelki düzenleme devam edecektir. En Değerli değişiklik, basın kartı ile ilgili adap ve esasalardır. Temel sayılan değişiklik, internet haber sitelerinin niteliği ile sorumluluklarının Basın Kanunu içine alınmasıdır. Öbür bir deyişle, makul aralıklarla haber yahut yorum niteliğinde yazılı, görsel yahut işitsel içeriklerin sunumunu yapmak üzere kurulan ve işletilen müddetli yayın, yani internet haber sitesi ilgilisi yahut yöneticilerinin sorumluluğu gazetecilerinkine hayli yaklaştırılmıştır. Tıpkı vakitte hak ve yetkileri de yaklaştırılmıştır. Gazeteci kimliği olmayan lakin fiili durumda internet haberciliği yapan birinin sorumluluğu ileri sürüldüğünde, artık gazetecilik hak ve imkanlarından yararlanabilecektir.
Mesela, internet haber sitesi yayını yoluyla TCK’nın 215. hususundaki cürmü ve hatalıyı övdüğü ileri sürülen şahıs hakkında, cumhuriyet savcısı, 5187 sayılı Basın Kanunu’nun 26. unsuru uyarınca tıpkı gazeteler-gazetecilere uygulanan düstur üzere artık 4 ay içinde dava açabilecektir. Daha evvel, Vakit aşımı mühleti içinde, yani 8 Yıl içinde dava açabilme imkanı vardı. Bu Fazla Değerli bir muhafazadır. Kişiyi soruşturma-kovuşturma baskısı altında kalmaktan kurtarabiliyor. Kanundaki 4 ve 6 aylık müddetler basılmış yapıtların cumhuriyet başsavcılığına teslim edildiği tarihten, internet haber siteleri için ise habere ait hata ihbarının yapıldığı tarihten başlar.
DAVALAR BASIN MAHKEMELERİNDE GÖRÜLECEK
-Bu kanunla internet haber siteleri lehine getirilen düzenlemelere Örnek verebilir misiniz?
İnternet haber siteleri, daha Evvel gazete üzere basın araçları muhabirleri, yetkilileri, müellifleri için uygulama alanı bulan Basın Kanunu kapsamına iç edilmiştir. Kanunun 3. hususunda Anlatım edilen basın özgürlüğü, yani “Basın özgürdür. Bu özgürlük; bilgi edinme, yayma, eleştirme, yorumlama ve eser yaratma haklarını içerir.” düzenlemesi kapsamına alınmışlardır. Bunun verdiği hak ve yetkilerden internet haber siteleri de yararlanacaktır.
İnternet haber siteleri yetkililerinin yargılamaları da artık gazeteciler için geçerli olan ve belirlenen uzman (basın) mahkemelerinde olacaktır. Haklarında açılan davalar Çabuk işlerden sayılacaktır. Öbür bir deyişle davalar genel mahkeme yerine bu işin uzmanı sayılan mahkemede görülecektir. Dava baskısının devam etmemesi için davaların daha süratli görünmesinin yolu açılmıştır.
İlgili mensupları, sahipleri yahut hükmî şahıs temsilcileri, Yönetim konseyi liderleri basın kartı alabileceklerdir. Basın kartının hak ve imkanlarından yararlanabileceklerdir. Az Evvel sayılan ve bu nedenle değiştirilen kanunlar kapsamındaki resmi ilanı alabilecek ve bundan doğan gelire sahip olabileceklerdir.
-İnternet haber sitelerinin, tıpkı basın mensupları üzere bundan bu türlü yararlanabilecekleri hak yahut yetkiler nelerdir?
Basılı bir eser yoluyla işlendiği argüman edilen bir cürümde yahut tüzel (tazminat) sorumluluğunda gazetecinin, habercinin yahut ilgili kuruluşun en Değerli muhafazası ya da teminatı, tahminen de sığınabileceği Fazla Kıymetli bir liman vardır: “Basın özgürlüğü ve bu çerçevede verilen bir kadro haklardan (teminatlardan) yararlanma” hakkı. Maddelerin ve milletlerarası kontratların getirdiği basın özgürlüğünün yansıması uyarınca basına ve/veya gazetecilere ya da kuruluşlarına sağlanan haklar şunlardır;
Anayasa’nın 28. unsurundaki basın hürriyetinden, Anayasa’nın 29. unsurundaki müddetli ve süresiz yayın ve devletin imkanlarından eşit yararlanma hakkından ve 30. unsurundaki basın araçlarının korunmasından yararlanabileceklerdir.
Bunun yanı sıra; Basın Maddesi’nin 26. hususundaki dava açma müddetlerinin sonlandırılmasından ve vazifeli (uzman) mahkemenin muhakkak olmasından, 27. unsurundaki basın davalarının Çabuk işlerden sayılmasından, 12. unsurundaki haber kaynağını açıklamama hakkından, 28. hususundaki basın kabahatlerinden Dolayı verilen isimli Nakit cezalarının hürriyeti bağlayıcı cezaya çevirme yasağından, 22. unsurundaki kanunun aradığı kaidelere uyulmasına Karşın müddetli yayınların yayımını, şiddet yahut tehditle engellemenin cürüm sayılmasından ve 6352 sayılı Kanun’un süreksiz 1. hususundaki basın yoluyla işlenen belirli cürümlerin ertelenmesi zorunluluğundan yararlanabileceklerdir.
Burada şu ince ayırım değerlidir. Vaktiyle ceza almış ve basın mensubu özelliği olmayan internet haber sitesi ilgilisinin lehine bir düzenleme olduğu için bu durumdakiler, yasanın müddeti geçtiği halde, TCK’nın 7. hususu uyarınca Müracaat edip lehe olan bu durumdan yararlanabileceklerdir.
-İnternet haber sitelerine getirilen yükümlülükler yok mudur?
Hak ve yetkinin olduğu bir yerde yükümlülük ve mesuliyet da olur. İnternet haber siteleri, periyodik yayın kapsamına alındığı için bu yayınların niteliğine bağlı yükümlülük ve sorumluluklara iç olmuşlardır:
Beyanname verilmesi ve beyannamenin incelenmesi metot ve asıllarına tabi olacaklardır. aktiflik gösterdiği Amel yeri adresi, ticari unvanı, elektronik posta adresi, bağlantı telefonu ve elektronik tebligat adresi ile yer sağlayıcısının ismi ve adresi kendilerine ilişkin internet ortamında kullanıcıların anne sayfadan direkt ulaşabileceği formda ve irtibat başlığı altında bulunduracaklardır.
Bir içeriğin birinci Sefer sunulmaya başlandığı tarih ile sonraki güncelleme tarihleri, her erişildiğinde değişmeyecek biçimde içeriğin üzerinde belirteceklerdir. Teslim ve koruma yükümlülükleri olacaktır. İnternet haber sitesinde yayınlanan içerikler, gerektiğinde talep eden Cumhuriyet başsavcılığına teslim edilmek üzere doğruluğu ve bütünlüğü sağlanmış biçimde iki Yıl mühlet ile koruma edilecektir. Yargı mercileri tarafından yayının soruşturma ve kovuşturma konusu olduğunun internet haber sitesine yazılı olarak bildirilmesi halinde, bu süreçlerin sonuçlandığının bildirilmesine kadar soruşturma ve kovuşturma konusu yayın kaydının saklanması Mecbur olacaktır.
Genel temeller Bâtın olmak üzere Basın Kanunu’nda sayılan aksiyonlara terslik halinde tüzel (tazminat) ve cezai sorumluluğa tabi olacaklardır. şahıs yahut kurumların varsa düzeltme ve yanıt (tekzip) taleplerini karşılayacaklardır. Tekzibin yayınlanmaması ve ilgilinin talebi üzerine Sulh ceza hakimliğince verilen düzeltme ve karşılığın yayımlanmaması kabahatinden ceza alabileceklerdir.
İNTERNET GAZETECİLERİ DE BASIN KARTI ALABİLECEK
-Gazeteci-yazar yahut internet haber sitesi yetkilileri için basın kartının niteliği ve buna sahip olunması nasıl düzenlenmiştir?
Basın Kanunu’na getirilen ek 1. unsura nazaran, basın kartı başvurusu İrtibat Başkanlığı’na yapılır. Basın kartının, resmi nitelikte bir kimlik evrakı olduğu vurgulanmıştır. halk Kuruluş ve kuruluşlarında resmi kimliğin geçerli olduğu bütün hallerde Basın Kartı da geçerli olacaktır. Basın kartının verilip verilmeyeceğine Basın Kartı Komitesi karar verecektir. Kurul, müracaat sahibinin niteliklerini, mesleksel çalışmalarını, yapıtlarını, mükafatlarını kıymetlendirerek basın kartı taşıyıp taşımayacağına karar verecektir.
-Eski basın kartları geçerli olacak mıdır?
Bu unsurun yürürlüğe girdiği, yani 18.10.2022 tarihinden Evvel metoduna Müsait olarak verilen eski basın kartları, “Basın Kartı alabilecek bireylerde aranan şartlar”a ait unsurda yer Meydan konuları taşımaları kaydıyla geçerliliğini müdafaaya devam edecektir. Bu koşulları taşımıyorsa basın kartı sahibinin başkanlığa başvurması gerekecektir. Koşullar şöyledir;
18 yaşını bitirmiş ve en az İdadi yahut dengi bir eğitim kurumundan mezun olunacak. Kısıtlı yahut halk hizmetlerinden yasaklı olunmayacak. Taammüden işlenen bir kabahatten Dolayı 5 Yıl yahut daha Çok müddetle mahpus cezasına mahküm olunmayacak. Tekrar hususta ismen sayılan cürüm çeşitlerinden karar alınmamış olması gerekir.
-Basın Kartı Kurulu’nu oluşturan üyeler daha Fazla kimlerden oluşuyor?
Komisyon Yekün 19 üyeden oluşuyor. Bu üyelerin üçü İrtibat Başkanlığı’nı temsilen, başkanlık tarafından seçilecektir. Üyelerin on biri gazeteci kökenli şahıslar ortasından seçilecektir. Üçü irtibat fakültesi dekanları yahut Basın Kartı sahibi gazeteciler ortasından seçilecektir. İkisi de ilgili sendikalar tarafından seçilecektir. nihayet olarak sayılan üç ve iki Benlik kısımdan gelen Yekün 5 kişinin, hatta başkanlığı temsilen seçilecek 3 kişinin de gazeteci olmasını engelleyen karar yoktur. Buna nazaran, 19 bireyden oluşacak komitenin 11 ile 19 ortasındaki Üye sayısı gazeteci kökenli olacaktır. Üyelerin on biri başkanlıkça, sekizi ise gazeteci-meslek kuruluşlarınca belirlenecektir. Kurul liderinin kim olacağı konusunda maddede bir düzenleme yoktur. Yasanın çıkarılmasını öngördüğü yönetmelikte bunun düzenlenmesinin Mümkün olup olmayacağı tartışmaya Aleni olmakla Birlikte bu açıdan yönetmeliğe atıf yapan bir karar de yoktur. Kurul kararlarının Bağlantı Lideri tarafından onaylandıktan sonra uygulanacağı düzenlenmiştir. Bu karar, daha Fazla biçimi olup liderin, kurul kararını onaylamasını engelleyen, Öbür bir deyişle lidere bu taraftan takdir yetkisi veren bir düzenleme maddede yoktur.
USULÜNE Müsait BEYANNAME VERMEK KÂFİ
-Yasadan Evvel aktiflik gösteren internet haber siteleri ne yapmalıdır? Müracaat etmeleri gereken bir yer Mevcut mıdır?
Basın Kanunu’na eklenen 4. süreksiz hususa nazaran hususun yürürlüğe girdiği yani 18.10.2022 tarihinden Evvel aktiflik gösteren internet haber siteleri, bu tarihten itibaren 3 ay içinde yani 18.01.2023 tarihine kadar bu kanunda öngörülen yükümlülüklerini yerine getirmek zorundadır. İnternet haber siteleri, gazeteler üzere vadeli yayın kapsamına alındıkları için en geç 18.01. 2023’e kadar, kaydedilmek üzere Yönetim yerinin bulunduğu yer cumhuriyet başsavcılığına bir beyanname verilmesi kafidir. Bu taraftan yeni ve farklı bir durum yoktur. Bununla, nasıl ki bir gazete yahut televizyonun sahibi, temsilcisi, yetkilisi, sorumlusu üzere bireyleri muhakkak ise internet haber sitesi için de bu konu artık geçerlidir. Bu taraftan Cumhuriyet başsavcılığı tarafından düzenlenen kayıtlar alenidir.
-Kimler müddetli yayın sahibi, yani internet haber sitesi sahibi olabilir? Bu açıdan bir kısıtlama getirilmiş midir?
Gerçek ve hukukî şahıslar ile halk Kuruluş ve kuruluşları periyodik yayın, yani internet haber sitesi sahibi olabilirler. Buna dair getirilmiş bir kısıtlama yoktur. Daha evvelki yasal kaideler geçerlidir.
-Yasadan Evvel aktiflik gösteren internet haber sitelerinin yükümlülükleri nelerdir? Bunların yerine getirilmemesinin yaptırımı, Örneğin faaliyette bulunamama üzere bir durum olabilir mi?
Bunlara mahsus yani Özel ve yeni bir yükümlülük yoktur. Belirtilen müddet içinde yöntemine Müsait beyanname vermeleri kafidir. Beyanname vererek birebir gün yayın yapabilirler. Beyanname vermezlerse de faaliyetlerini sürdürebilirler. Beyanname vermediler diye internet haber siteleri bakımından yayın durdurma uygulanamaz. Şayet beyanname verilmezse yahut adabına alışılmamış verilirse ve ikaza Karşın iki haftalık müddet içinde eksiklikler giderilmezse, Cumhuriyet başsavcılığı internet haber sitesi vasfının kazanılmadığının tespiti emeliyle asliye ceza mahkemesine başvurur. Bu müracaat kabul edilirse internet haber siteleri için sağlanabilecek resmi ilan ve reklam ile çalışanlarının basın kartına ait hakları ortadan kalkar. Öbür bir deyişle bir site, “Ben internet haber sitesi olmak ve yasanın bunlara verdiği imkanları kullanmak istemiyorum” diyebilecektir. Bu durumda şunun altını çizmek gerekir: İnternet haber sitesi için sağlanan hakların ortadan kaldırılması, yani bir sitenin internet haber sitesi özelliğine sahip olmaması sorumluluğunun olmayacağı manasına gelmez. Gerek Basın Kanunu gerekse de ilgili mevzuat uyarınca öngörülen yaptırımların uygulanmasına Mani değildir. Bu durumda şunu tavsiye etmek Muhtemel olabilir: Eski, yani maddeden evvelki siteler, internet haber sitesinin yasal imkanlarından yararlanmak istiyor ise yasanın öngördüğü formda beyanname vermesi Gerekli ve kafidir. Yeni siteler kurulacaksa bu durum Tekrar geçerlidir. Yani sitenin resmi ilan ve reklam ile çalışanlarının basın kartı alabilmelerinin en Değerli koşulu metoduna Müsait beyanname vermelerine bağlıdır.
Asım Ekren
Yorum Yok